ဖုန်းအမြဲသုံးနေတဲ့ ကလေးတွေဟာ ဘယ်လိုလုပ်ပြီး တွေးတောမှု၊ စိတ်ကူးဉာဏ်၊ ဖန်တီးမှု၊ အေးဆေးနေတတ်မှုကို သင်ယူနိုင်မှာလဲ။

 Sophie Winkleman က သူမရဲ့ ဟောပြောချက်ကို လွန်ခဲ့တဲ့ ၄ ပတ်လောက်က လန်ဒန်မှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ အဖြစ်အပျက်တစ်ခုနဲ့ စတင်ခဲ့ပါတယ်။ သူမဟာ လူပြည့်နေတဲ့ ဘတ်စ်ကားတစ်စီးပေါ်မှာ ရပ်နေရင်း၊ လူငယ်နှစ်ယောက် (ယောကျ်ားလေးတစ်ယောက်၊ မိန်းကလေးတစ်ယောက်) ကို တွေ့ခဲ့တယ်။ သူတို့နှစ်ယောက်ဟာ ဘေးချင်းကပ်ထိုင်နေပြီး၊ ဖုန်းတွေကို ငေးကြည့်နေကြတယ်။ သူမ သိချင်စိတ်နဲ့ ချောင်းကြည့်လိုက်တော့၊ သူတို့နှစ်ယောက်စလုံး ချိန်းတွေ့တဲ့ အက်ပ် (dating app) တွေထဲမှာ၊ သူတို့နဲ့ ဆင်တူတဲ့ လူတွေရဲ့ ပရိုဖိုင်းတွေကို ဖတ်နေတာကို တွေ့ခဲ့တယ်။ ဘတ်စ်ကား Piccadilly Circus ကို ရောက်တော့ သူတို့နှစ်ယောက်လုံး ဆင်းသွားပြီး၊ တစ်ယောက်က Shury Avenue ဘက်၊ တစ်ယောက်က St James ဘက်ကို လမ်းခွဲသွားကြတယ်။ ဒီအဖြစ်ကနေ သူမက လူတွေဟာ နီးကပ်နေတဲ့ လူတွေကို သတိမထားမိဘဲ၊ အွန်လိုင်းမှာပဲ ဆက်ဆံရေးတွေ ရှာနေကြတယ်ဆိုတဲ့ အချက်ကို မီးမောင်းထိုးပြခဲ့တယ်။

လူမှုကွန်ရက်နဲ့ နည်းပညာရဲ့ အန္တရာယ်

Sophie က လူမှုကွန်ရက် (social media) ကို “လူတွေကို ချိတ်ဆက်ပေးတဲ့ အရာ” လို့ လူတွေ သတ်မှတ်ကြပေမယ့်၊ တကယ်တမ်းမှာ အန္တရာယ်တွေ ရှိနေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဥပမာ၊ လူငယ်တွေဟာ အိပ်ခန်းထဲမှာ တစ်ယောက်တည်း ဖုန်းဖန်သားပြင်တွေကို ကြည့်နေကြပြီး၊ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ အကြောင်းအရာတွေကို နာရီပေါင်းများစွာ ကြည့်နေကြတယ်။ မိဘတွေကလည်း ကလေးတွေ အာရုံစိုက်ဖို့ ကြိုးစားနေချိန်မှာ ဖုန်းဖန်သားပြင်ပဲ ကြည့်နေကြတယ်။ ဒါ့အပြင်၊ အသက်ငယ်တဲ့ ကလေးတွေကို ဖုန်းပေးပြီး Siri လို နည်းပညာတွေနဲ့ စကားပြောခိုင်းတာမျိုးတွေဟာ စိတ်ဓာတ်ကြံ့ခိုင်မှုကို ထိခိုက်စေတယ်လို့ သူမက ထောက်ပြတယ်။ ဒီအလေ့အထတွေကြောင့် လူကြီးတွေရဲ့ လူမှုဆက်ဆံရေး ပြိုကွဲတာ၊ သက်ကြီးရွယ်အိုတွေ အထီးကျန်တာတွေ ဖြစ်နေပြီး၊ အထူးသဖြင့် ကလေးဘဝကို နည်းပညာက ဖျက်ဆီးနေတာကို ကျွန်တော်တို့ ရင်ဆိုင်ရမယ်လို့ သူမက ပြောတယ်။ ဒါမှ တာဝန်ယူနိုင်တဲ့ နိုင်ငံသားတွေ ပေါက်ဖွားလာမှာပါတဲ့။

ကလေးတွေရဲ့ နည်းပညာအသုံးပြုမှုကို စိတ်ဝင်စားလာပုံ

Sophie က သူမဟာ ကလေးတွေနဲ့ ဖုန်းဖန်သားပြင် အကြောင်းကို စိတ်ဝင်စားလာတာ School Home Support ဆိုတဲ့ ပညာရေးပရဟိတအဖွဲ့ရဲ့ နာယကအဖြစ် စလုပ်ချိန်ကတည်းကပဲလို့ ပြောတယ်။ သူမက ဗြိတိန်နိုင်ငံတလွှား ကျောင်းတွေကို သွားရောက်ခဲ့ပြီး၊ ကလေးတွေဟာ စာသင်ခန်းထဲမှာ အာရုံမစူးစိုက်နိုင်တာ၊ အနားယူချိန်မှာ တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် မစကားပြောဘဲ တိတ်ဆိတ်နေတာတွေကို တွေ့ခဲ့တယ်။ ဖုန်းဖန်သားပြင်တွေက သူတို့ရဲ့ အာရုံကို ဆရာတွေဆီကနေ လုယူနေသလို၊ ကစားချိန်မှာလည်း အချင်းချင်း ဆက်ဆံမှုကို ပျက်စီးစေနေတယ်။ ကလေးတွေဟာ အရင်ကလို တက်ကြွပြီး ပျော်ရွှင်မှုမျိုးမရှိတော့ဘဲ၊ စိတ်ပူပြီး၊ စိတ်တိုလွယ်တဲ့၊ သီးသန့်နေတတ်တဲ့ ပုံစံမျိုးကို ပြောင်းလဲလာတာကို သူမ သတိပြုမိခဲ့တယ်။ သူမကိုယ်တိုင် ကလေးဘဝမှာ ဖုန်းတွေ၊ နည်းပညာတွေ ရှိခဲ့ရင် စာသင်မှာ ပျက်ကွက်မှာသေချာပြီး၊ စာအုပ်တွေ မဖတ်ဘဲ၊ အွန်လိုင်းမှာ အသုံးမကျတဲ့ အရာတွေနဲ့ အချိန်ဖြုန်းမိမှာ ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုတယ်။ သူမရဲ့ ကလေးဘဝက ရိုးရိုးရှင်းရှင်း စာသင်ခဲ့ရတာ၊ ဆရာတွေနဲ့ လူချင်းဆက်ဆံခဲ့ရတာကို တန်ဖိုးထားပြီး၊ ဒီလိုအခွင့်အရေးကို ကလေးတိုင်း ရသင့်တယ်လို့ ယုံကြည်တယ်။

ကလေးတွေအပေါ် ဖုန်းဖန်သားပြင်ရဲ့ ထိခိုက်မှု - အချက်အလက်များ

Sophie က Jonathan Haidt ရဲ့ The Anxious Generation စာအုပ်ကို ကိုးကားပြီး၊ နည်းပညာကြောင့် ကလေးတွေရဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေး ထိခိုက်နေတာကို ထောက်ပြတယ်။

• 2020 ခုနှစ်အထိ ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုမှာ၊ ဆယ်ကျော်သက်တွေရဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် သေကြောင်းကြံစည်မှု နှုန်းဟာ မိန်းကလေးတွေမှာ ၁၆၇%၊ ယောကျ်ားလေးတွေမှာ ၉၁% တိုးလာခဲ့တယ်။


• ဗြိတိန်မှာ စားသောက်မှု ချို့ယွင်းမှု (eating disorders) နဲ့ ဆေးရုံတင်ရတဲ့ ကလေးတွေ ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုမှာ ၆ ဆ တိုးလာတယ်။ လူမှုကွန်ရက်ရဲ့ ကူးစက်လွယ်တဲ့ လွှမ်းမိုးမှုကို အကြောင်းရင်းတစ်ခုအဖြစ် ဖော်ပြတယ်။


• 2022 မှာ ဆယ်ကျော်သက်တွေရဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ထိခိုက်စေမှု (self-harm) ဟာ ၉ နှစ်အတွင်း ၅၀၀% တိုးလာခဲ့တယ်။


• မျက်စိအနီးမှုန်ခြင်း (myopia) ကလေးသုံးယောက်မှာ တစ်ယောက်ကို ထိခိုက်နေပြီး၊ ၂၀၅၀ မှာ ကလေး ၁ ဘီလီယံနီးပါး ဒီပြဿနာနဲ့ ရင်ဆိုင်ရလိမ့်မယ်လို့ ခန့်မှန်းထားတယ်။ ဖုန်းဖန်သားပြင်ကြည့်မှု များတာက အဓိကအကြောင်းရင်းဖြစ်ပြီး၊ အပြာရောင်အလင်းက မျက်စိကို ထိခိုက်စေသလို၊ အိပ်စက်မှုကိုလည်း အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေတယ်။

ဒါ့အပြင်၊ Ofcom ရဲ့ အစီရင်ခံစာအရ ဗြိတိန်မှာ အသက် ၇ နှစ်အောက် ကလေးတွေရဲ့ ၂၅% မှာ စမတ်ဖုန်းရှိပြီး၊ အသက် ၁၂ နှစ်မှာတော့ ၉၇% အထိ ရှိတယ်။ ဒီလို ဖုန်းအသုံးပြုမှုကြောင့် ကလေးဘဝဟာ ပျောက်ဆုံးသွားပြီး၊ ကျန်းမာတဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေ (ပုံဆွဲတာ၊ ပြေးလွှားတာ၊ စာဖတ်တာ၊ ဘောလုံးကန်တာ) အားလုံးကို ဖုန်းဖန်သားပြင်က အစားထိုးနေတယ်လို့ သူမက ပြောတယ်။ ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေက အသက် ၁၁ ကနေ ၁၇ နှစ်ကလေးတွေဟာ တစ်နေ့ကို ဖုန်းဖန်သားပြင်ကြည့်ချိန် ၁-၂ နာရီထက် မပိုသင့်ဘူးလို့ အကြံပေးထားပေမယ့်၊ အသက် ၈ ကနေ ၁၈ နှစ်ကလေးတွေဟာ ကျောင်းချိန်ပြင်ပ ပျမ်းမျှ ၇ နာရီခွဲ ဖုန်းကြည့်နေကြတယ်။

ကလေးတွေအပေါ် ထိခိုက်မှုတွေ

Sophie က ဖုန်းဖန်သားပြင်တွေကြောင့် ကလေးတွေရဲ့ စကားပြောစွမ်းရည်၊ သိမှတ်နိုင်စွမ်း၊ စိတ်ခံစားမှု ထိန်းချုပ်နိုင်စွမ်းတွေ ထိခိုက်နေတယ်လို့ ဆိုတယ်။ ဒီလို အမြဲလှုံ့ဆော်ခံနေရတာကြောင့် ကလေးတွေဟာ တွေးတောတာ၊ စိတ်ကူးယဉ်တာ၊ ဖန်တီးတာ၊ ဒါမှမဟုတ် အေးဆေးနေတတ်တာမျိုး မလုပ်နိုင်တော့ဘူးလို့ သူမက ယုံကြည်တယ်။ ဖုန်းဖန်သားပြင်ကြည့်မှု လွန်ကဲတာက ဦးနှောက်ဖွံ့ဖြိုးမှုကို ထိခိုက်စေပြီး၊ အာရုံစူးစိုက်မှု၊ မိမိကိုယ်ကိုယုံကြည်မှု၊ နက်ရှိုင်းစွာ တွေးတောနိုင်မှု၊ စာအုပ်ဖတ်နိုင်မှု၊ စိတ်ရှည်မှု၊ အိပ်စက်မှု၊ လူချင်းဆက်ဆံရေး၊ သူတစ်ပါးကို ဂရုစိုက်မှု စတဲ့ အရာတွေကို ပျက်စီးစေတယ်။ ပိုဆိုးတာက၊ ဓားရာဇာဝတ်မှု၊ အစွန်းရောက်ဝါဒ၊ အကြမ်းဖက်ဖျော်ဖြေရေး (violent porn) လို အန္တရာယ်တွေကိုလည်း ကလေးတွေ အလွယ်တကူ ထိတွေ့နိုင်အောင် ဖြစ်စေတယ်လို့ သူမက ထောက်ပြတယ်။

ပညာရေးထဲက နည်းပညာ (EdTech) ရဲ့ ပြဿနာ

Sophie က ကျောင်းတွေထဲမှာ ပညာရေးနည်းပညာ (EdTech) ကို အသုံးပြုတာကိုလည်း ဝေဖန်တယ်။ ကလေးတွေကို iPad၊ Alexa၊ Google Classroom လို နည်းပညာတွေနဲ့ သင်ကြားနေတာဟာ တကယ်အကျိုးရှိတယ်ဆိုတာ သက်သေမပြနိုင်သေးဘူးလို့ ဆိုတယ်။ ဆွီဒင်နိုင်ငံရဲ့ Karolinska Institute ရဲ့ သုတေသနအရ ဒီကိရိယာတွေက သင်ယူမှုကို အားပေးတာထက် ထိခိုက်စေတယ်လို့ သိရပြီး၊ ဆွီဒင်က EdTech ကို စာသင်ခန်းကနေ ဖယ်ထုတ်ပြီး၊ စာအုပ်၊ စက္ကူ၊ ဘောလ်ပင်တွေကို ပြန်သုံးနေတယ်။ Bill Gates၊ Steve Jobs လို နည်းပညာသမားတွေတောင် သူတို့ကလေးတွေကို ဖုန်းဖန်သားပြင်မသုံးဖို့ တားခဲ့တာကို သူမက ဥပမာပေးတယ်။ UNESCO နဲ့ OECD ရဲ့ အစီရင်ခံစာတွေအရ EdTech က ကတိပေးထားသလို ပညာရေးအောင်မြင်မှု မပေးနိုင်ဘဲ၊ သင်္ချာ၊ သိပ္ပံ၊ စာဖတ်မှု စွမ်းရည်တွေ ကျဆင်းနေတယ်။ ဗြိတိန်မှာ ဆရာတွေကိုယ်တိုင်ကလည်း EdTech က ကလေးတွေရဲ့ တိုးတက်မှုကို ထိခိုက်စေတယ်လို့ ဝန်ခံကြတယ်။

Sophie က ဖုန်းဖန်သားပြင်ကြည့်တာက ဦးနှောက်ကို အာရုံစူးစိုက်မှု အားနည်းစေပြီး၊ “အားနည်းပြီး စိတ်လှုပ်ရှားလွယ်တဲ့” အခြေအနေဖြစ်စေတယ်လို့ ဆိုတယ်။ စာအုပ်ဖတ်တာကတော့ စိတ်ကို အေးချမ်းစေပြီး၊ သင်ယူမှုကို နက်ရှိုင်းစေတယ်။ ဒါကြောင့် ကလေးတွေကို ဖုန်းဖန်သားပြင်နဲ့ သင်တာထက်၊ စာအုပ်ဖတ်တာ၊ လက်ရေးနဲ့ မှတ်တာမျိုးကို အားပေးသင့်တယ်လို့ သူမက ယုံကြည်တယ်။

ဆောင်ရန်၊ ရှောင်ရန် အကြံပြုချက်များ

Sophie က ကလေးတွေနဲ့ လူငယ်တွေအတွက် အောက်ပါအတိုင်း အကြံပြုထားတယ်။

ဆောင်ရန်:

• စာအုပ်ဖတ်ခြင်းနဲ့ လက်ရေးမှတ်ခြင်း - သင်ယူမှုကို ပိုနက်ရှိုင်းစေပြီး၊ စိတ်ကို အေးချမ်းစေတယ်။ ကလေးတွေကို စာအုပ်တွေကို ချစ်မြတ်နိုးအောင် လှုံ့ဆော်ပေးသင့်တယ်။


• ဆရာတွေကို အားကိုးပါ - စာသင်ခန်းထဲမှာ ဆရာတွေက အကောင်းဆုံး သင်ကြားပေးနိုင်တဲ့ အရင်းအမြစ်ဖြစ်တယ်။ ဆရာတွေ ပိုရှိအောင်၊ ပိုလေ့ကျင့်ပေးအောင်၊ ပိုထောက်ပံ့ပေးအောင် လုပ်သင့်တယ်။


• အပြင်ထွက်ကစားပါ - မျက်စိအနီးမှုန်တာကို ကာကွယ်ဖို့ ကလေးတွေကို အပြင်မှာ ပြေးလွှားကစားခွင့်ပေးသင့်တယ်။


• မိဘတွေရဲ့ တာဝန် - မိဘတွေက နည်းပညာကို ထိန်းချုပ်ပြီး၊ ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ၊ သင့်တင့်စွာ သုံးသင့်တယ်။ ကျောင်းမှာ ဖုန်းဖန်သားပြင်မသုံးချင်ရင် စက္ကူနဲ့ ဘောလ်ပင်နဲ့ပဲ သင်ခွင့်ပြုဖို့ မိဘတွေမှာ အခွင့်အရေး ရှိသင့်တယ်။

ရှောင်ရန်:

• ဖုန်းဖန်သားပြင်ကြည့်ချိန် လွန်ကဲခြင်း - ကလေးတွေကို ဖုန်းနဲ့ တစ်နေ့ ၁-၂ နာရီထက် ပိုမကြည့်စေသင့်ဘူး။ အထူးသဖြင့် စမတ်ဖုန်းတွေကို ကျောင်းနေ့တွေမှာ လုံးဝမပေးသင့်ဘူး။


• EdTech ကို အလွဲသုံးခြင်း - ကျောင်းတွေမှာ နည်းပညာကို အကန့်အသတ်နဲ့ပဲ သုံးသင့်ပြီး၊ AI နဲ့ ဖုန်းဖန်သားပြင်တွေကို အဓိက မအားကိုးသင့်ဘူး။


• အမိန့်ပေးပြီး သင်ခြင်း - ကလေးတွေကို စိတ်ကူးဉာဏ်သုံးဖို့ အားပေးမယ့်အစား၊ ဖုန်းဖန်သားပြင်နဲ့ အလွယ်လမ်းကို မပြသင့်ဘူး။ ဥပမာ၊ Google ကနေ ကူးယူတာထက် စာအုပ်ဖတ်ပြီး လက်ရေးနဲ့ ဖြေရတာက ပိုကောင်းတယ်။

နိဂုံး

Sophie က ကလေးတွေရဲ့ ကလေးဘဝကို ပြန်လည်ရရှိဖို့ဆိုရင်၊ နည်းပညာကို လျှော့သုံးပြီး၊ စာအုပ်၊ ဆရာ၊ လူချင်းဆက်ဆံရေးကို ဦးစားပေးရမယ်လို့ တိုက်တွန်းတယ်။ ဗြိတိန်လို နိုင်ငံတွေမှာ EdTech နဲ့ AI ကို အရှိန်မြှင့်နေပေမယ့်၊ ဒါဟာ ကလေးတွေရဲ့ အကျိုးထက် ကုမ္ပဏီတွေရဲ့ အကျိုးအတွက် ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ သူမက သံသယရှိတယ်။ ဥပမာ၊ Michaela Community School လို နည်းပညာကို အနည်းသုံးပြီး၊ ဆရာတွေက စိတ်အားထက်သန်စွာ သင်ကြားတဲ့ ကျောင်းတွေမှာ ကလေးတွေ ပိုပျော်ရွှင်၊ စည်းကမ်းရှိပြီး၊ သင်ယူချင်စိတ် ပိုရှိတာကို သူမ တွေ့ခဲ့တယ်။ ဒါကြောင့် မိဘတွေ၊ အစိုးရတွေ ပူးပေါင်းပြီး၊ နည်းပညာကို အကန့်အသတ်နဲ့ သုံးမှသာ တာဝန်ယူနိုင်တဲ့ မျိုးဆက်သစ်တွေ ပေါ်ပေါက်လာမယ်လို့ သူမက ယုံကြည်တယ်။